3 Hector Muratori Traube Bertoni
4 F- ante n- del., Graecia Muratori Traube Grecia Bertoni
6 Sinon Muratori
7 occultata Muratori Traube
8 v. bis repetitus (inuadunt urbe(m) et incendunt p(er)gama) a manu scriptoris deinde del.
10 arcę ms.
11-16 hi vv. (quos primus edidit et una seclusit Traube, ex auctoritate G. Meyer Spirensis) int. lin. et in mg. inf. additi sunt fusciori atramento a manu cuiusdam, qui et distinctiones correxit ad vv. 9, 20, 25, 32 et lectionem inseruit ad v. 32 (vide ad locum), necnon quaedam emendavit et in hoc (v. 38) et in sequenti carmine "Versus Rome" inscripto (ICL 10239)
14 praeceps Traube
15 hec ms.
19 celsa Muratori Traube Bertoni
22 Hae euigilantes ms. a.c., deinde -c ad Hæ add. int. lin. a manu scriptoris, littera e- tamen non deleta sed correcta et ab aliis litteris tantum separata
25-26 om. Bertoni
26 sis ex scis corr. scriptor
29 haec nostra Muratori
30 in mg. alia manus (dissimilis illi manui de qua commentatur in critica adnotatione ad vv. 11-16 et 32) adnotavit: * Require post duo folia (i.e. adiectionem de sancto Geminiano, ad f. 157r: Confessor Christi, pie Dei famule / Geminiane, exorando supplica, / ut hoc flagellum, quod meremur miseri, / celorum regis euadamus gratia. / Nam doctus eras Attile temporibus / portas pandendo liberare subditos. / Nunc te rogamus, licet serui pessimi, / ab Ungerorum nos defendas iaculis. / Patroni summi, exorate iugiter / seruis pro uestris implorantes dominum. De qua adiectione in eodem folio habetur alia lectio, addita a diversa manu, inscripta 'et hoc melius': Confessor Christi, pie dei famule / Geminiane, supplicando optine / ut hec flagella, que meremur, sedula / regis celorum euadamus gratia. / Nam doctus eras Attile sup tempore / portas pandendo liberare subditos. / Nunc te rogamus, ut eadem specie / ab Ungerorum nos defendas iaculis. / Patroni cuncti de celesti patria, / a Christo nobis petite solatia. / Ab ipso nobis [...] , hinc nihil aliud legitur de tribus et dimidio versibus, ut videtur, qui remanebant)
32 teothocos ms. p.c. (de manu correctoris vide adnotationem criticam ad vv. 11-16): baptista haec ms. a. c. (de haec tamen dubitatur)
33 ueneramur Muratori
34 limina Traube Bertoni moenia coni. Muratori in apparatu
35 ducae ms., uictrix Muratori Traube
36 littera u ante munimina del.
38 carmina ex camina corr. manus de qua disputatur in adnotatione critica ad v. 11-16 int. lin.
40 hostilis ex ostilis corr. scriptor, addita prima littera
41-42 echo Muratori (E-) Traube Hecco Bertoni

Loci vetustiores
1 Verg. Aen. 11, 506 tu pedes ad muros subsiste et moenia serva; Veg. Epit. 4, 7, 10 Inbellis quoque aetas ac sexus propter necessitatem victus portis frequenter exclusa est, ne penuria opprimeret armatos, a quibus moenia servabantur
3-4 Anth. Lat. 1 (Arg. Aen. 2), 1-4 Conticuere omnes. Tum sic fortissimus heros / fata recensebat patriae casusque suorum: / fallaces Graecos simulataque dona Minervae;
5 Verg. Aen. 2, 268-269 Tempus erat quo prima quies mortalibus aegris / incipit.
6 Verg. Aen. 2, 258-259 (...) pinea furtim / laxat claustra Sinon
7-8 Verg. Aen. 2, 258-267 (..) Illos patefactus ad auras / reddit ecus, laetique cavo se robore promunt / Thessandrus Sthenelusque duces et dirus Ulixes, / demissum lapsi per funem, Acamasque Thoasque / Pelidesque Neoptolemus primusque Machaon / et Menelaus et ipse doli fabricator Epeos. / Invadunt urbem somno vinoque sepultam; / caeduntur vigiles, portisque patentibus omnis / accipiunt socios atque agmina conscia iungunt.
9 Ovid. Met. 2, 536-539 Nam fuit haec quondam niveis argentea pennis / ales, ut aequaret totas sine labe columbas / nec servaturis vigili Capitolia voce / cederet anseribus nec amanti flumina cygno.
9-17 Verg. Aen. 8, 652-656 In summo custos Tarpeiae Manlius arcis / stabat pro templo et Capitolia celsa tenebat, / Romuleoque recens horrebat regia culmo. / Atque hic auratis volitans argenteus anser / porticibus Gallos in limine adesse canebat; Anth. Lat. 106 Aedibus in nostris volitans argenteus anser / dulcisono strepitu colla canora levat. / Ales grata bono duplici; nam fercula mensae / complet et adservat nocte silente domum. / Solus Tarpeia canibus in rupe quietis / eripuit Gallis Romula tecta vigil (cfr. Lucr. 4, 683 Romulidarum arcis servator candidus anser)
11-16 Liv. 5, 47, 4 Anseres non fefellere quibus sacris Iunonis in summa inopia cibi tamen abstinebatur. Quae res saluti fuit; namque clangore earum alarumque crepitu excitus M. Manlius qui triennio ante consul fuerat, vir bello egregius, armis arreptis simul ad arma ceteros ciens vadit et dum ceteri trepidant, Gallum qui iam in summo constiterat umbone ictum deturbat.
17-18 Serv. ad Aen. 8, 655 Prudenter argenteum anserem dixit: nam quasi et epitheton est coloris et significavit rem veram; nam in Capitolio, in honorem illius anseris qui Gallorum nuntiarat adventum, positus fuerat anser argenteus.
25 Avit. Hom. 25 fundamentum Christus est, fides machina, murus corona, margaritum porta, aurum platea, agnus lucerna, chorus ecclesia; Paul. Nol. Carm. 16, 147-148 Sic ubi Christus adest nobis, et aranea muro est; / at cui Christus abest et murus aranea fiet.
28 Ecl. 9 18 melior est sapientia quam arma bellica.
35-36 Eug. Tol. Carm.76, 1-4 Omnipotens rerum regumque creator, / accipe propitius, quae tibi, summe, loquor. / Porrige victricem pro sacro principe dextram, / quae praestet votis prospera bona suis.
38-39 Verg. Aen. 11, 506 tu pedes ad muros subsiste et moenia serva.
41-42 Celeuma (Anth. Lat. 388a = ICL 6174 = CPL 1113) 13-16 Heia, viri, nostrum reboans echo sonet heia! / †Echo resultet portus†: nos tamen heia. / Convulsum remis spumet mare: nos tamen heia. / Vocibus adsiduis litus resonet: <tamen> heia; Carm. Nav. (PL Suppl. 4 col. 1068 = ICL 4453: cfr. CPL 1113), 3, 6, 9, 12, 15 Heia, viri! nostrum reboans echo sonet heia!; Verg. Aen. 9, 35-39 Primus ab adversa conclamat mole Caicus: / «Quis globus, o cives, caligine volvitur atra? Ferte citi ferrum, date tela, ascendite muros, / hostis adest, heia!». Ingenti clamore per omnis / condunt se Teucri portas et moenia complent (cfr. Serv. ad Aen. 9, 37 hic distinguendum ut 'heia' militum sit properantium clamor).

Loci coaevi
1 AH 37, 196 (De sancto Geminiano) str. 15a Tandem furit Hungarorum / gens nefanda et cunctorum / loca perdit, sed suorum / sanctus servat moenia;
2. Ordines de celebrando concilio (MGH Ordines) Ordo 7b Qui castra Christi custodiunt, vigilare debent et non dormire, quia vigilantibus et non desidia torpentibus perpetui regni promittitur gloria;
20 AH 51, 102 (In dedicatione ecclesiae) str. 6 Omnis illa Deo sacra et dilecta civitas / plena modulis in laude et canore iubilo / Trinum Deum unicumque cum fervore praedicat.
22 AH 49, 162 (Wolst. Winton. In adnuntiatione B. M. V.) str. 8 Multiplici iubilo nunc edite carmina laudum, / Eia: gloria patri et filio et spiritui sancto.
23 AH 25, 52 (Antiph.) str. 5: In specu, sub quo latitat, Dei miles se cruciat, / sed rex mundi, cui militat / hunc sacerdote visitat.
23-24 AH 50, 180 (Ratperti Sangallensis (?) Ad eucharistiam sumendam) 14 tu, pietate tua, rex, rege castra tua.
25 AH 15, 2 (De nominibus divinis) str. 124 (ms. E) Sis nobis murus invincibilis, str. 125 Murus inviolabilis / mihi, Deus laudabilis.
31 AH 30, 111 str. 17 Dei sponsa fulgida, / candor lucis verae, / Dei cella nitida, / nostri miserere, / Dei mater splendida, / semper nos tuere; AH 30, 150 str. 18 Dei sponsa fulgida, / candela lucis verae, / Dei stola nitida, / nostri miserere,/ Dei mater splendida, / semper nos tuere, / ut in meo obitu / possim te videre.
35 MGH Poetae, IV, 143 (Epitaphium Audoaldi), 1-3 + Sub regibus Liguriae ducatum tenuit audax / Audoald armipotens, claris natalibus ortus, / victrix cuius dextera subegit naviter hostes / finitimos et cunctos longe latequae degentes;
35-36. AH 37, 299 (De sancto Silvestrio) str. 7b frangimur belli pugna / dextera sine tua; / tua sit victoria / Christi gratia;
37. MGH Poetae IV, 143 (Epitaphium Audoaldi), 9-10 Quae virum, qualis fuerit quantusque per urbem, / innotuit laurigerum et virtus bellica ducem.